Keterangan
Pengujian Sistem merupakan aktiviti verifikasi yang dilakukan terhadap komponen atau sistem (test object) untuk memastikan ia dibangunkan berdasarkan kepada spesifikasi keperluan dan reka bentuk sistem. Pengujian sistem merangkumi pelbagai peringkat ujian sebelum sistem diuji secara komprehensif di dalam fasa pengujian penerimaan. Semasa pengujian ini dilaksanakan, ralat yang dikesan akan diperbetulkan dan unit/komponen/modul yang berkaitan akan diuji semula sehingga ralat berjaya diperbaiki.
Jenis-jenis pengujian yang dijalankan adalah pengujian keperluan fungsian, pengujian keperluan bukan fungsian (kualiti) serta verifikasi terhadap ralat yang telah dibaiki. Pengujian ini akan dilaksanakan oleh Pasukan Pembangun Sistem.
Peringkat-peringkat ujian yang dilaksanakan mengikut turutan adalah seperti rajah di bawah.
Rajah 85 : Peringkat Pengujian Sistem
Terdapat dua jenis pendekatan pengujian yang digunakan semasa melaksanakan pengujian ke atas sistem aplikasi iaitu big bang testing dan incremental testing. Big bang testing merupakan pengujian yang dilaksanakan terhadap sistem aplikasi yang telah lengkap dibangunkan, manakala incremental testing merupakan satu bentuk ujian modul di mana modul yang akan diuji digabungkan dengan modul yang sudah diuji.
Pendekatan bagi aktiviti pengujian ini dikenali sebagai incremental testing iaitu pengujian dilakukan secara berperingkat bermula daripada pengujian unit/komponen terkecil sistem aplikasi seperti fungsi, kelas, prosedur dan antara muka (Ujian unit/komponen); diikuti dengan ujian modul (Ujian sub-sistem/modul); seterusnya menguji dua atau lebih modul/sistem/elemen perkakasan yang disepadukan (Ujian integrasi); dan akhirnya semua modul yang terlibat diuji secara menyeluruh (Ujian sistem).
Pendekatan ini menerangkan bahawa ujian tahap rendah (low-level-test) perlu dilaksanakan terlebih dahulu bertujuan untuk mengesahkan bahawa ujian segmen kod sumber telah dilaksanakan dengan betul sebelum ke peringkat ujian berikutnya iaitu, ujian tahap tinggi (high-level test) yang bertujuan mengesahkan fungsi-fungsi utama sistem aplikasi.
Bagi setiap peringkat pengujian, terdapat empat (4) elemen yang perlu ditetapkan sebelum pelaksanaan ujian iaitu:
a) Entry Criteria boleh merujuk kepada dokumen, status/ aktiviti serta tahap pencapaian atau pengukuran yang menjadi pra-syarat untuk melaksanakan sesuatu peringkat pengujian.
b) Aktor merujuk kepada individu/kumpulan yang terlibat dengan sesuatu ujian.
c) Aktiviti ialah aktiviti yang perlu dijalankan semasa ujian.
d) Exit Criteria pula merujuk kepada dokumen, status/aktiviti serta tahap pencapaian atau pengukuran yang menjadi syarat untuk menamatkan sesuatu peringkat pengujian
Objektif
- Menilai kualiti keseluruhan sistem selepas pembangunan bagi memastikan sistem aplikasi yang dibangunkan sedia untuk diuji di peringkat pengujian penerimaan pengguna.
Langkah-langkah
Langkah 1 : Laksana Ujian Unit/Komponen
a) Tetapkan elemen Entry Criteria, aktor, aktiviti dan Exit Criteria bagi Ujian Unit/ Komponen seperti jadual di bawah:
Jadual 65 : Entry Criteria dan Exit Criteria bagi Ujian Unit/Komponen
b) Kenalpasti unit/komponen adalah bahagian terkecil di dalam sistem aplikasi yang boleh diuji (testable) seperti fungsi, kelas, prosedur dan antara muka.
c) Sediakan stubs dan drivers yang diperlukan di dalam ujian unit/ komponen bagi menggantikan unit/ komponen/ modul yang perlu semasa berinteraksi dengan unit/komponen yang diuji. Stubs adalah simulasi (dummy module) bagi menggantikan unit/komponen selepas (subordinate/ lower level) unit/komponen yang diuji. Drivers pula adalah simulasi bagi menggantikan unit/komponen sebelum (upper level) unit/komponen yang diuji. Rajah di bawah menunjukkan gambaran penggunaan stubs dan drivers di dalam ujian unit/komponen.
Rajah 86 : Ujian Komponen - Stubs dan Drivers
d) Laksana ujian unit/komponen bagi memastikan kod program yang dibangunkan memenuhi fungsi unit/komponen dan mengenal pasti ralat di dalam unit/komponen berkenaan. Ujian ini juga hendaklah merangkumi ujian fungsian dan ujian bukan fungsian.
e) Rujuk asas ujian (test basis) yang berkaitan iaitu spesifikasi keperluan unit/komponen, dokumen reka bentuk terperinci seperti SRS atau SDS dan kod sumber program semasa melaksanakan ujian bagi memastikan ianya memenuhi keperluan dan reka bentuk unit/ komponen yang telah ditetapkan.
f) Guna kombinasi teknik pengujian yang bersesuaian seperti teknik white-box testing dan juga black box testing. White-box testing merupakan teknik pengujian yang terperinci yang dilakukan terhadap logik dalam dan struktur kod. Teknik ini memerlukan penguji mempunyai pengetahuan penuh tentang kod sumber. Manakala black box testing pula merupakan teknik pengujian berdasarkan kepada spesifikasi sistem aplikasi. Pengujian ini dilaksanakan dengan memasukan input dan output akan diperiksa sama ada memenuhi fungsi yang telah ditetapkan atau tidak.
g) Uji pengendalian ralat (error handling) sekiranya input yang tidak sah diberikan.
h) Baiki ralat yang ditemui dan uji semula unit/komponen berkenaan. Pengujian akan dilaksanakan sehingga unit/ komponen memenuhi Exit Criteria yang telah ditetapkan untuk ke peringkat ujian seterusnya iaitu Ujian Sub-Sistem/Modul.
Langkah 2 : Laksana Ujian Sub-Sistem/Modul
a) Tetapkan elemen Entry Criteria, aktor, aktiviti dan Exit Criteria bagi Ujian Sub-Sistem/Modul seperti jadual di bawah:
Jadual 66 : Entry Criteria dan Exit Criteria bagi Ujian Sub-Sistem/Modul
b) Sediakan test data, bangunkan test script berdasarkan pertimbangan di bawah bagi memastikan ujian sub-sistem/modul dilaksanakan dengan berkesan:
i) Module Interface Test: bertujuan untuk menguji maklumat yang masuk dan keluar daripada modul;
ii) Local data structures: Struktur data tempatan diperiksa untuk memastikan data yang disimpan secara sementara dapat mengekalkan integritinya semasa pelaksanaan algoritma.
iii) Boundary conditions: bertujuan untuk memastikan modul beroperasi dengan betul di sempadan yang ditetapkan (to limit or restrict processing).
iv) Independent paths: bertujuan untuk menguji semua independent paths yang melalui struktur kawalan bagi memastikan bahawa semua kenyataan dalam modul telah dilaksanakan sekurang-kurangnya sekali.
v) Error handling paths: untuk memastikan ralat ditangani dengan betul dan error handling paths yang dikenalpasti dapat digunakan selepas melepasi beberapa siri ujian.
c) Laksanakan ujian sub-sistem/modul untuk menguji interaksi di antara unit/komponen dalam modul bagi memastikan ianya dapat berfungsi secara kolektif bagi fungsi, kelas, prosedur dan antara muka yang terlibat di dalam sesebuah modul.
d) Uji setiap modul yang terdapat dalam sistem aplikasi secara berasingan sebelum ianya diuji secara bersepadu di peringkat ujian integrasi.
Langkah 3 : Laksana Ujian Integrasi
a) Tetapkan elemen Entry Criteria, aktor, aktiviti dan Exit Criteria bagi Ujian Integrasi seperti jadual di bawah:
Jadual 67 : Entry Criteria dan Exit Criteria bag Ujian Integrasi
b) Sediakan test data, bangunkan test script bagi memastikan ujian sub-sistem/modul dilaksanakan dengan berkesan. Objek yang akan dinilai semasa ujian integrasi adalah sub-sistem, pangkalan data, infrastruktur, antara muka serta konfigurasi sistem. Bagi tujuan ini, Pasukan Pembangun Sistem hendaklah mempunyai kefahaman yang jelas terhadap reka bentuk dan keperluan integrasi sebelum ujian ini dilaksanakan.
c) Laksanakan ujian integrasi yang merangkumi ujian fungsian dan ujian bukan fungsian bagi menguji perkara berikut:
i) interaksi di antara sub-sistem/modul dalam sistem aplikasi;
ii) interaksi dalaman di antara sistem operasi, fail sistem dan API perkakasan sistem; DAN
iii) integrasi di antara sistem yang dibangunkan dengan sistem luaran/antara muka luaran (sekiranya ada).
d) Rujuk asas ujian (test basis) yang berkaitan iaitu reka bentuk dan arkitektur sistem serta dokumen D02 Spesifikasi Keperluan Bisnes.
e) Laksanakan ujian integrasi dalam beberapa sesi mengikut keperluan integrasi yang wujud dalam sistem aplikasi sehingga memenuhi Exit Criteria yang telah ditetapkan untuk ke peringkat ujian seterusnya iaitu Ujian Sistem.
Langkah 4 : Laksana Ujian Sistem
a) Tetapkan elemen Entry Criteria, aktor, aktiviti dan Exit Criteria bagi Ujian Sistem seperti jadual di bawah:
Jadual 68 : Entry Criteria dan Exit Criteria bag Ujian Sistem
b) Sediakan test data, bangunkan test script bagi memastikan ujian sistem dilaksanakan dengan berkesan.
c) Laksanakan ujian sistem untuk menentukan keseluruhan sistem aplikasi telah memenuhi spesifikasi yang ditetapkan sebelum ke fasa pengujian penerimaan. Walaubagaimanapun, ujian ini sebaik-baiknya dilaksanakan di dalam persekitaran yang hampir sama dengan persekitaran sebenar (staging/pre-production).
d) Rujuk dokumen spesifikasi keperluan, proses bisnes, Use Case, laporan analisis risiko, interaksi sistem dengan sistem operasi dan system resources semasa melaksanakan ujian sistem.
e) Laksanakan ujian sistem sehingga memenuhi Exit Criteria yang telah ditetapkan.
Langkah 5 : Sediakan Laporan Ujian Sistem
a) Sediakan Laporan Ujian Sistem sebagai pengesahan aktiviti Pengujian Sistem telah dilaksanakan sepenuhnya. Laporan Ujian Sistem menentukan tahap kesediaan sistem dan merupakan Entry Criteria kepada Ujian Penerimaan Pengguna. Format Laporan Ujian Sistem adalah seperti D11 Laporan Ujian Sistem.
b) Laporan Ujian Sistem hendaklah mempunyai sekurang-kurangnya elemen berikut:
Jadual 69 : Format Laporan Ujian Sistem
Rujukan
- Software Engineering: A Practitioner's Approach Eighth Edition, Roger S. Pressman, Ph.D, Bruce R. Maxim, Ph.D, Mc Graw Hill Education.
- Software Quality Assurance From theory to implementation, G. Daniel.
- Certified Tester Foundation Level Syllabus Version 2018.
- Certified Tester Advanced Level Syllabus Test Analyst Version 2012.